Travma modeline nazaran, ruhsal kahırların temel nedeni geçmişte yaşadığımız, üzerinden vakit geçmesine karşın duygusal tesirleri hala sürmekte olan çözümlenmemiş konulardır. Klinik tecrübeler ve uygulamalar travma modelinin geçerliliğini göstermektedir. Rastgele yeni bir neden olmaksızın bireyler ruhsal zahmetler ve semptomlar yaşamakta, geçmiş olumsuz his birikimleri psikoterapide çalışıldıkça bu badire ve semptomlar ortadan kalkmaya başlamaktadır.
Psikolojik travma, kişinin beklemediği bir olaya sonlarını zorlayan bir biçimde maruz kalmasıdır. Travma, Amerikan Psikiyatri Birliği (1980) tarafından olağan insan tecrübesinin ötesinde seyreden olaylar olarak tanımlanmıştır. Bu olaylar doğal afetler, trafik kazası, yangın, tacize uğrama üzere durumlardır. Kelam konusu tanıma nazaran, bir olayın travmatik olması için olayı yaşayan kimse tarafından fizikî bütünlüğünü tehdit eder biçimde algılanması ve kişi de dehşet, çaresizlik, dehşet üzere ağır hislere yol açması gerekmektedir. Yaşanan hadise ile insanın buna verdiği yansıyı birbirinden ayırmak, ruhsal travma tarifini daha anlaşılır kılacaktır.
Klinik tecrübelerin yol göstericiliğiyle, travmayı daha geniş çerçevede ele alırsak; insan hayatının çocukluktan erişkinliğe uzanan yaşantısında, kişinin baş edebileceğinin ötesinde tesir yaratan olayların pek birçoklarının travmatik sonuçlar doğurduğunu görebiliriz. Mesela, “negatif” olarak nitelendirilen hallerle karşılaşmak kadar, gelişimimizde yer tutan gereksinimlerin karşılanmaması da tıpkı travmatik etkiyi uyandırabilir.
Ancak burada temel alacağımız tarif, daha fazla kişinin duygusal ve ruhsal olarak baş edebileceğinden çok daha fazla aksiliğe maruz kalmasıyla oluşan, düşünsel, duygusal ve fizikî ezilmişlik durumlarının doğurduğu çaresizlik halidir. Bu noktada mağdurun hayatına, varlık sebebine, elzem olan yaşamsal gereksinimlerine, vücut bütünlüğüne, sevdiklerine, inanç sistemine yönelik tehdit içeren her olay ve durum travmatiktir.
Psikolojik travma bir seferde olan akın, şiddet olayları, ameliyat, mevt, ayrılık, ihanet, doğal afetler, haksız suçlanma, kaza ve gibisi olaylara verilen yansıları kapsadığı üzere; ihmal, duygusal istismar, çatışmalı alakalar, savaş, çaresiz kalma, aşağılanma, hayatı tehdit eden hastalıklar, uzun süren mahrumluklar üzere kronik ve tekrarlayan tecrübelere verilen reaksiyonları de içerir.
Ercüment Doğan, Ph.D.
Klinik Psikolog
