DİSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Çoklu kişilik bozukluğu olarak da isimlendirilen ‘’Disosiyatif Kişilik Bozukluğu’’, bireyin kendi kimliğinin dışında diğer kişi ya da bireylerin de var olmasıyla karakterize edilen bir ruhsal bozukluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer bir tabirle kişinin içinde bir bireyin daha (bu birey bazen birden fazla da olabilir) var olduğunu hissetmesi durumudur. Kişinin gerçekte kendisine ilişkin olan his, fikir ve algıları güya içinde yer alan öteki bir bireye aitmiş üzere hissetmesi durumu olarak da söz edilebilir.
Disosiyatif kişilik bozukluğu kavramını birinci kere duyan, hususa uzak bireyler için bu ruhsal bozukluk; daha çok dizi ve sinemalarda karşılaşılan, epeyce dikkat alımlı, çok ender görülen, inanılmaz bir durum olarak algılanabilir. Ama sanıldığının tersine çoklu kişilik bozukluğu, günümüzde psikiyatri kliniklerine başvuran şahıslar ortasında epeyce sık görülmektedir. Bu hastalıkla ilgili en dikkat cazip olaylardan birisi Billy Milligan’dır. Florida’da doğan ve 2014 yılında vefat eden Billy Milligan, dissosiyatif kimlik bozukluğu hastalığının en ünlü vakalarındandır. İstemediği 14, kendi istediği ise 10 olmak üzere toplam 24 farklı kişiliği olduğu bilinmektedir. Konya Psikolog.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bu sorunun birden farklı belirtileri bulunmaktadır. Kişi başının içinden sesler duyabilir, kendini tabir ederken ve kolay kararlar verirken bile zorlanabilir.
Dissosiyatif bozukluk belirtilerini şu formda sıralayabiliriz;
Ağlama atakları
Yönlendirici sesler duymak
Telaşlı ve tutarsız olmak
Muvaffakiyetlerde tutarsızlık ve anlık düşüş yaşanması
Şuur kaybı
Alışkanlıkların değişmesi
Daima yorgunluk hissi
Mutsuz olmak
Öfke, sonluluk ve asabiyet durumu
Dikkatsizlik
Unutkan olmak
Kendi kendine konuşma durumu
Hayali arkadaşlıklar
Bayılma
Davranış değişiklikleri
Daima makûs düş ve kâbus görerek uyanma
Geçmişi hatırlamamak
İntihar teşebbüsünde bulunmak ve vefat düşüncesi
Dissosiyatif kimlik bozukluğu olan kişi güya içinde kendisinden öteki bir kişi ya da şahıslar olduğunu hissetmektedir. Kişinin içinde hissettiği bu farklı kişiliklere “alter” ismi verilir. Bu durum ekseriyetle kişinin kendi içinde varlığını hissettiği bir diğer kişilik olarak karşımıza çıkabilir. Kişinin kendi içinde hissettiği bu varlık bir kişi yerine, farklı bir kişilik yahut kişiliğin diğer bir uzantısı olarak da algılanabilir. Bu kişinin fizikî özellikleri, öbür bir ismi, özgeçmişi, cinsiyeti, yaşı ve öbür gibisi özellikleri olabilir. Burada değerli olan durum şudur; hastanın içinde hissettiği bu kişiliği kendisinden bağımsız, yabancı, kendisinden farklı olarak algılamasıdır. Konya klinik psikolog.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu görülen hastalarda, içinde hissettikleri kişilik ile bağlantı onun sesini duyarak, onunla karşılıklı konuşma formunda olabileceği üzere onun kanılarının içine doğması ya da zihnine direkt olarak geçmesi biçiminde de görülebilir. Bu rahatsızlıkta, hastanın içinde hissettiği kişilik kendi kendine davranışsal ve ruhsal süreçler başlatabilmekte, kişiyi yönetip yönlendirebilmekte, onu tesiri altına alabilmekte ve hatta kişinin vücut denetimini makul bir müddet ele geçirebilir.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU BULUNAN BİREYLERDE ALTER KİŞİLİKLER
Çoklu kişilik bozukluğu olan şahıslarda genel olarak 10’un üzerinde kişilik ya da kişilik uzantısı bulunur. Genelde bu kişiliklerin her biri birbirinden farklı özellikler barındırır. Her bir alter kişiliğin ilgi alanı, hastalıkları, hoşlandıkları yemekler v.b. birbirinden farklılık göstermektedir. Ayrıyeten bu kişiliklerin üstlendikleri belli roller bulunmaktadır. Asıl kişiliğe düşman olan, bunun tam zıddı ona yardımcı olmaya çalışan, çocuk yaşlarda olan, karşı cinsten olan alter kişilikler çabucak hemen her disosiyatif kimlik bozukluğu olan bireylerde yer almaktadır. Şahsa düşman olan alter kişilikler agresif eğilimler gösterebilirler. Bu özellikleri ile kişiyi koruyan bir fonksiyona sahip olurlar. Bununla birlikte kişinin yaşadığı taravmatik sırları, öbür alter kişilikleri insanlara anlatmasının önüne geçebilirler. Konya psikolog.
Çocuk yaşlarda olan alter kişilikler ise ekseriyetle geçmişte yaşarlar. Çocukluklarında kalmışlardır. Çocukluklarında yaşadıkları travmatik olay ve yaşantıların hala sürdüğünü zannederler. Bu yüzden daima endişe içinde olabilirler. Çoklu kişilik bozukluğu olan şahıslarda intihara eğilimli alter kişilikler de bulunabilir. Hastaların kendilerini kesme, saçlarını yolma, jilet atma, başarını bir yerlere vurma üzere kendilerine ziyan verici davranışlar sergilemelerinde, intihara eğilimli ya da düşman alter kişiliklerin rolü olabilir. Konya klinik psikolog.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Dissosiyatif bozukluk, cinslerine nazaran 7’ ye ayrılmaktadır:
Kronik Dissosiyatif Bozukluklar
En sık görülen örnekler ortasında bulunan bir bozukluk cinsidir. Çocukluk periyodunda başlayan, lakin makul faktörler sonucunda ortaya çıkmakta olan bir bozukluk tipi olarak görülmektedir. Her yaşta görülebilir olan ve ekseriyetle ergenlik devirlerinde ortaya çıkan belirtilerle gözlemlenen durumdur.
Akut Dissosiyatif Bozukluklar
Ruhsal yahut fizikî belirtilerin ortaya çıkardığı bu bozukluk durumu, “öfke durumu” yahut “bunalım” olarak bilinmektedir. Birtakım bozukluklar gerilim altında ortaya çıkabilir. Bu üzere durumlarda yani oluşan kriz esnasında şahısta; öfke, hudut krizi durumu, çığlık atma, bağırma, meskenden uzaklaşma, bayılmalar, titremeler ve kasılmalar görülebilmektedir. Kişi çoklukla kriz anında ne yaptığını hatırlamaz. Bu durum oluştuğunda kişi kendine ziyan verebilir yahut intihar hareketinde bulunabilmektedir.
Depersonalizasyon-Derealizasyon (Yabancılaşma)
Kişinin etrafında bulunan şahıslara ve kendine yabancılaşmasıdır. Kişi, kendi vücudunu dışardan gördüğünü ve vücudunda değişimler olduğunu hissedebilir. Ayrıyeten, vakit kavramında değişiklikler olduğunu süratli yahut yavaş gittiğini düşünebilir.
Dissosiyatif Amnezi
Akut ya da kronik olarak 2 durumu vardır. Akut durumu, kısa vakitli benliğini unutma, farkına varmadan diğer bir yere gitme ve bir anda kendini öbür bir yerde bulma, vakit kavramının kaybolma durumu olabilmektedir. Birtakım durumlarda ise günlük olarak unutkanlık yaşanabilmektedir. Kişi söylemiş olduğu kelamları ve yaptığı davranışı hatırlamaz.
Dissosiyatif Trans Bozukluğu
Kişi farkında olmadan bir yere odaklanır ve dalıp gitme durumunu yaşar. Kişi olayları hatırlamaya çalışır lakin başarılı olamaz.
Dissosiyatif Psikoz
Dissosiyatif Psikoz, şizofreni belirlerinin de olduğu riskli bir durumdur. Kişi vakit kaybetmenden tedavi edilmelidir. Çoklukla ağır gerilim altında olan şahıslarda görülmektedir. Kimi bireylerin gerilimli bir olay yaşaması durumunda dayanılmaz bir hal alıp patlama durumunda ortaya çıkabilmektedir.
Baskıya Bağlı Kimlik Bozuklukları
Bir savaşta rehin alınan ve farklı kanılar anlatılan yahut bir topluluğun içerisinde baskı altında kalan bireylerde görülmektedir. Bu bireylerin aklına girerek kendisinden farklı kimlikte hareket etmesi sağlanmaktadır.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU NEDENLERİ NELERDİR?
Çoklu kişilik bozukluğu sıkıntısının altında yatan neden dissosiyasyon düzeneğidir. Kopma, ayrışma manasına gelen dissosiyasyon kavramı, bağ kurmanın yani assosiyasyon kavramının tam zıddıdır. Disosiyatif düzenek; gerilim yaratan durumlar yahut kişinin iç dünyasından kaynaklanan tasa verici uyaranlara karşı savunmaya geçen ve ruhsal istikrarın devam etmesini sağlayan çeşitli savunma düzeneklerinden yalnızca bir adedidir. Bununla birlikte bu savunma düzeneği devamlı olarak ağır bir biçimde kullanıldığında kimi semptomlara sebebiyet verir. Toplumsal hayatta makul bir ölçüde görülebilen disosiyatif olaylar, sık ve ağır bir formda tekrar etmeye başladığında disosiyatif bozukluktan kelam edilir.
Yapılan klinik çalışmalar hastaların çocukluk periyodunda yaşadığı travmatik olayların, erişkinlikte karşılarına çıkan disosiyatif bozuklukların temel nedeni olduğunu göstermektedir. Disosiyatif düzenek birinci olarak çocuğun yaşadığı travmatik olaylarla başa çıkma eforu bağlamında kullanılır. Ama bu düzenek vakitle patolojik bir hale döüşebilir. Yaşadığı ruhsal travma karşısında bir çıkış kapısı bulamayan çocuk “bu yaşananlar bana değil bir öteki şahsa yapılıyor”, “bunları ben yaşamıyorum” formunda düşünerek ruhsal istikrarını müdafaaya çalışır. Ama yaşanan travmalar çok ağır, daima tekrarlayan ve daha da berbatı çocuğun şefkatine ihtiyaç duyduğu aile bireylerinden kaynaklanıyorsa, bu savunma vakitle yerleşir. Konya psikolog.
Çocuk disosiyatif savunma ile yaşadığı travmatik olayın tesirinden kaçarken, başa çıkılması ve çözülmesi gereken ruhsal durumu öbür bir perspektif ile çözmek ve dengelemek üzere erteler. Bu halde denetimin elinden kaçtığı hissinin da önüne geçer. Çok kıymetli bir kısmı doğrulanan klinik hadiselerde, disosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin yaklaşık yüzde 90’ı çocukluk devrinde yaşadığı istismar ya da ihmal olayları bildirmektedir.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?
Dissosiyatif kimlik bozukluğu sorununun görülme sıklığı şizofreni hastalığı ile çabucak hemen birebirdir ve bu oran yaklaşık yüzde 1’dir. Hastalık, bu görülme sıklığı oranı ile değerli bir halk sıhhati sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte çoklu kişilik bozukluğu teşhis ölçütlerini tam olarak sağlamayan lakin tıpkı ruhsal bozukluğun daha hafif bir versiyonu olarak karşımıza çıkan atipik dissosiyasyon hadiseleri, belirtilen orandan yaklaşık beş kat daha fazla görülülebilmektedir. Bunların dışında depersonalizasyon olayları da görülmektedir. Depersonalizasyon ise kişinin etrafından kopması, hareket ve niyetleri üzerinde denetim kaybı yaşaması, kendi vücudunun ve fikirlerinin dışarıdan gözlemcisi üzere hissetmesidir.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Çocukluk çağında yaşanan travmaların etken olmasıyla ortaya çıkabilen, daha çok çocukluk ve ergenlik devirlerinde rastlanan ve bayanlarda daha fazla görülen ruhsal bir rahatsızlıktır. Her yaş kümesinde görülebilecek olan bu bozukluk, kişinin zihinsel sıhhatini etkileyen önemli travmalar yaşaması sonucu ortaya çıkabilir. Kimi durumlarda kişinin ailesi bu durumun farkında olduğu halde toplumsal baskılara karşı durumun üstüne çok fazla düşmek istememektedir. Bu davranış biçimi, sorunu yaşayan kişinin hayatını çok daha fazla zorlandırdığından kişinin psikoterapi görmesi çok değerlidir. Konya klinik psikolog.
DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU TEDAVİSİ NEDİR?
Dissosiyatif kimlik bozukluğu prbleminin makul bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Bu sorunun tedavisi uygun bir psikoterapi tekniği ile mümkün olabilmektedir. Çoklu kişilik bozukluğu semptomlarının birçoğu hasta ile terapi sürecinde ortaya çıkar. Hastalar terapiye başlayana kadar alter kişiliklerinden çoklukla haberdar değildirler. Psikoterapi sürecinde alter kişiliklerin farkına varmaya başlarlar ve terapi ilerledikçe de alter kişiliklerin sayısı artar. Çoklu kişilik bozukluğu olan şahısların psikoterapi sürecinde terapist alter kişiliklerle başka farklı konuşur. Terapist bu metotla uzun vadede hastayı bütünleştirmeyi maksatlar. Bu halde kendileri ile konuşulan alter kişilikler vakitle birleşmeyi kabul ederler. Bununla birlikte birçok dissosiyatif kimlik bozukluğu bulunan şahıslar tedavi sürecinin ağır bir halde sürdürülmesi ve kişinin kendisine ziyan vermemesi için hastaneye yatırılır.
Çoklu kişilik bozukluğu olan hastalar, psikiyatrist ya da psikologlara dolaylı belirtilerle müracaat edebilmekte, bu durum da teşhis koyma sorunlarına sebep olabilmektedir. Burada değerli olan gerçek tanılama süreci yapılmasıdır. Dissosiyatif kimlik bozukluğu, uygun bir psikoterapi programı ile büsbütün tedavi edilebilir.
