Depresyon, temel olarak hayattan ve yaşadıklarından zevk alamama halidir. Depresyon yaşayan bir kişi daha evvel severek isteyerek yaptığı şeyleri artık yapmak istememeye başlar. Yapsa bile bunlardan zevk alamaz. Hayatın artık eski tadı tuzu kalmamıştır. Yaşama sevincinin yerini “üzüntü, elem, ıstırap, mutsuzluk, isteksizlik ve karamsarlık” alır. Hastalar gelecekten bir şey beklemezler, umutsuzdurlar. Her şeyin daha berbata gideceğine inanırlar. Özgüven ve özsaygılarını kaybederler. Kendilerini suçlama eğilimindedirler.
Depresyon her vakit bir hastalık mıdır ?
Depresyon her vakit bir hastalık değildir. Hakikaten günlük olaylardan kaynaklanan ve bir yitime reaksiyon olarak ortaya çıkan depresyonu herkes birçok sefer yaşar. Bu durum demoralizasyon (moral bozukluğu) olarak isimlendirilir. Bir yakını ölen, işini yitiren ya da umut ettiği bir şeyi elde edemeyen bireyde ortaya çıkar. Moral bozukluğunun mühleti ve şiddeti sonludur. Açıkça muhakkak bir olayla alakalıdır. Kişinin günlük hayatında ve iş ömründe çok kıymetli değişiklikler yaratmaz. Kişiyi neşelendirecek, canlandıracak bir şey olduğunda kişi hüznünü atar ve eski sevincine tekrar kavuşur. Fakat üzücü bir olay sonrasında yaşanan depresyon her vakit bir moral bozukluğu olarak düşünülmemelidir.
Ne vakit bir hastalıktan kelam edilebilir ?
Doktorlar depresyonun bir hastalık derecesinde olup olmadığını ayırt ederken belirtilere bakarlar. Belirtilerin şiddeti, ne vakittir sürdüğü ve kişinin ömrüne tesiri dikkate alınır. Bir hastalıktan kelam edebilmek için belirtilerin en az on beş gün boyunca çabucak hemen her gün ve gün uzunluğu sürmesi gerekir. Yani kişi yaşadığı üzüntüyü ve tasası hiçbir halde tümüyle atamaz. Biraz neşelenir, canlanır üzere görünse de hiçbir vakit daha evvelki sevincini, canlılığını kazanamaz. Ama yaşanan belirtilerin bir hastalığa dönüşüp dönüşmediğine bir hekimin karar vermesi gerekir. Bu noktada vurgulanması gereken değerli bir bahiste psikiyatri uzmanının moral bozukluğuna da yardımcı olabildiğidir. Bu nedenle moral bozukluğu nedeniyle baş etmekte zorlandığı hisler yaşayanların bir ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanına başvurmasında fayda bulunmaktadır.
Herkesi etkileyebilecek bir olay sonrasında yaşanan depresyon olağan bir durum mu ?
Herkesi etkileyebilecek bir olay yaşayanlarda ortaya çıkan depresyon bir çok kişi tarafından “normal” ya da “beklenen” bir durum olarak kıymetlendirilir. Meğer bu yanlışsız bir yaklaşım değildir. Herkesi etkileyebilecek bir olay yaşayan kişinin hüznü tedaviyi gerektirecek bir depresyona dönüşebilir. Örneğin ölümcül bir kansere yakalanan bireyde depresyon çıkmasının son derece doğal olduğu düşünülür. Depresyonun tedavisi için efor gösterilmez. Bu türlü bir durum kuşkusuz herkesi çok üzer. Ama bu ıstırap çok şiddetli bir hal aldıysa, kişinin ömrünü etkilemeye başladıysa, artık olağan kederden kelam edilemez. Bireyde bir depresif hastalığın geliştiği ve bir doktora başvurulması gerektiği düşünülmelidir.
Herkes depresyona yakalanabilir mi ?
Evet herkes depresyona yakalanabilir. Çocuk, genç, erişkin, yaşlı, varlıklı, yoksul, bayan, erkek herkes depresyona yakalanabilir. Ancak birtakım bireylerin depresyona yakalanma mümkünlüğü daha yüksektir. Örneğin ailesinde depresyon geçirmiş bir kişi varsa ailenin öteki üyeleri depresyon geçirmeye yatkın olurlar.
Depresyonun bayanlarda daha sık görüldüğü belirtilir. Bunun nedenleri nedir ?
Depresyon bayanlarda iki kat daha fazla görülmektedir. Fakat bunun nedeni günümüzde tam olarak anlaşılmış değildir. Kadınlığa has hormonların ve bayan olmaktan ötürü yaşanan gerilimlerin farklılığı yaratan en önemli nedenler olduğu ileri sürülmektedir. Öteki yandan bu farklılığın yapay bir farklılık olduğunu ileri süren araştırmacılar da vardır. Bu araştırmacılar erkeklerin yaşadıkları depresyonu tanıyamadıklarını ileri sürerler. Ya da toplumsal rolleri nedeniyle depresyonla ilgili yakınmalarını söz etmekten ve bunlar için deva aramaktan kaçındıkları belirtilmektedir.
Depresyon yaşayan bunu kolay kolay fark edebilir mi ?
Depresyon yaşayan bir kişi bunu birçok vakit kolaylıkla fark eder. Ama asıl sorun bir hastalık haline gelip gelmediğini anlayabilmektir. Günlük ömürde sık karşılaşılıyor olması depresyonun “olağan” bir yaşantı olduğu fikri yaratabilmektedir. Öbür yandan kimi bireyler de depresyonu mukadderat olarak yorumlar. Bu tavır ve yaklaşımlar tedavi gerektirecek seviyede depresyonun fark edilmesini mahzurlar. Sonuç olarak kişi depresyonu için deva aramaz. Bir nedenle gittiği doktora bunlardan kelam etmez. Hastalar yaşadıkları hislerden kelam ederlerse “yetersiz”, “güçsüz”, “akıl hastası” vb halinde nitelenebileceklerini düşünürler.
Doktorlar depresyonlu hastaların tedavisi sırasında ne üzere zahmetlerle karşılaşırlar ?
Depresyonlu hastaların tedavisi sırasında karşılaşılan en değerli zahmetlerden birisi tedavinin ve ilaçların vaktinden evvel bırakılmasıdır. Bir oburu ise hasta yakınlarının hastaya yönelik tavır ve davranışlarıdır. Hastaların birden fazla depresyon tedavisinde kullanılan ilaçların bağımlılık yapacağı tasası taşırlar. Hele yakınları, tanıdıkları ve bilgisi yetersiz bir eczacı kalfası bu ilaçların bağımlılık yapabileceğini söylüyorsa hastaların başları güzelce karışır. Meğer depresyon tedavisinde kullanılan antidepresan olarak isimlendirilen ilaçlar bağımlılık yapmazlar. Öteki yandan hem hastalarda hem hasta yakınlarında depresyonun kişinin kendi uğraşıyla aşılabilecek bir durum olarak düşünülmesi de tedaviye ahengi tesirler. Bir çok kişi tarafından hastalara gez-dolaş, kafanı takma, istersen bu durumu atlatabilirsin üzere tavsiyeler hastaları tam karşıtı olumsuz tesirler. Depresyonlu hastalar bu türlü diyenlerin hastalığına ve kendisine inanmadıklarını düşünürler.
Kaynak:
Prof. Dr. Erol Özmen (2022) https://psikoloji-psikiyatri.com/erol-ozmen/depresyon/
